Deyyus kelimesini Allah rasulü sallallahu aleyhi ve sellem; "ailesinin yanına yabancı erkekleri sokan kimse" olarak açıklamasına rağmen lugat kitaplarında bu kelimenin; kıskanmayan kimse manasına geldiği gibi, kavatlık yapan kimse manasını da içermesi sebebiyle, haremlik selamlık yapmayan kimselerin deyyusluktan bir şube üzere olduğu hakikatini gizlemeye çalışanlar var.
Bazılarımızın ağırına gitse de şeriatte bazı çirkin fiiller hakkında şiddetli ifadeler varid olmuştur. Gözler, kulaklar ve dilin de zina eder olduğunun bildirilmesi, güzel koku sürünerek erkeklerin yanından geçen kadının zâniye/orospu diye vasıflanması, teberrüc yaparak açılan kadınların münafıklar olarak nitelenmeleri gibi, ailesinin yanına yabancı erkeklerin girmesine izin veren kimse de "deyyus" olarak nitelenmiştir.
Hatta şöyle bir hadise anlatılır: Sıddık Hasen Han el-Kannuci rahimehullah ülkesinin prensesiyle evlendiğinde eşinin yüzü açık idi. Birisi ona: "Deyyus kime denir?" diye sorar. O da: "Benim gibilere denir" der. Bu cevabı işiten hanımı, Şeyh'in maksadını anlar ve yüzünü örtmeye başlar.
Şeyh Muhammed b. Ahmed b. İsmail el-Mukaddem, Avdetu’l-Hicab
kitabında (3/110 vd.) gayret/kıskançlığın övülen kısmını anlatırken en-Nehhas’ın
şu sözünü nakleder: “Gayret/kıskançlık: Kişinin eşini ve diğer akrabası olan
kadınları, onları yanına erkeklerin girmesinden veya mahrem olmayanların onları
görmesinden koruyan kimsedir.” (Zadu’l-Muslim 5/158)
Sonra övülen kıskançlıkla ilgili hadisler zikreder ve
kıskançlığın zıddını şöyle açıklar:
“Gayur (kıskanç)ın zıddı; deyyus’tur. Deyyus, ailesinin işlediği kötülükleri
onaylayan veya kavatlıkla meşgul olan kimsedir. Yine alimler şöyle demişlerdir:
Deyyus; aile halkına karşı kıskanç olmayan kimsedir. (en-Nihaye Fi Garibi’l-Hadis
2/147) el-Muhkem’de şöyle denilir: “Deyyus; Erkekleri mahremlerini görebilecekleri
yere sokan kimsedir.” (Heytemi, ez-Zevacir 2/52)
Bundan sonra el-Mukaddem, deyyusun cennete giremeyeceğini
bildiren İbn Ömer radıyallahu anhuma hadisini ve daha sonra sahabelerde
kıskançlık örneklerini zikreder.
