“Kitap ve Sünneti Bıraktım” Hadisi

Ebû Muâz el-Çubukâbâdî

Bir kardeşimiz şiilerin sitelerinde “Size sarıldığınız takdirde asla sapıtmayacağınız iki şey bıraktım. Allah’ın kitabı ve sünnetim” hadisini inkar ettiklerini bana yazarak bu konuda bir çalışmam olup olmadığını sordu. Bu konuda daha önce rivayetlerin tariklerini incelemiş ve Kıyas ve Taklid adlı risalemde kaynaklarını belirtmekle iktifa etmiştim. Verilen linkteki Şiaların iddialarına bakınca burada biraz daha ayrıntılı bilgi vermem gerekti.

Rasûlullâh (r) şöyle buyurmuştur:

أيها الناس إني قد خلفت فيكم ما لن تضلوا بعدهما ما أخذتم بهما أو عملتم بهما كتاب الله وسنتي , ولن يفترقا حتى يردا على الحوض

‘Ey insanlar! Size, onlara yapıştığınız (veya onlarla amel ettiğiniz) takdirde asla sapıtmayacağınız iki şey bırakıyorum; Allah’ın Kitâb’ı ve Sünnet’im. Bu ikisi (kıyamette) havz akıncaya kadar ayrılmadan beraberce geleceklerdir.’

Hadis birbirine yakın lafızlarla şu yollardan gelmiştir:

Ebu Hureyre radıyallahu anh’den:

Hatîb, el-Fakih, (271); Beyhaki (10/114); Darekutnî, (4/245); Hakim (1/172); Lalekâ‘î, İ‘tikâd, (1/80); Bezzar (15/385) İbn Şahin et-Tergib (528) el-Gaylaniyat (2/109); İbn Abdilberr et-Temhid (24/331); İbn Hazm el-İhkam (6/243) Rafii et-Tedvin (4/178)

İsnadında Salih b. Musa et-Talhi metruktür.

Enes radıyallahu anh’den:

Ebû’ş-Şeyh, Tabakât, (4/187); Ebu Nuaym Ahbaru İsbehan (1/405 no:311)

İsnadında Yezid er-Rakaşi zayıftır.

Ebu Said el-Hudri radıyallahu anh’den

Hâtib el-Bağdadî, el-Fakih ve’l-Mutefekkih, (1/306, no:272) Kadı Iyaz el-İlma (s.9) İbnu’l-Muzaffer ve İbn Ebi’d-Dunya’ya nispetle; İbn Hacer Heytemi, es-Savaiku’l-Muhrika (2/367)

İsnadında Seyf b. Ömer zayıftır. Sabbah b. Muhammed’de zayıflık vardır.

Amr b. Avf el-Muzeni’den:

İbn Abdilberr et-Temhid (24/331) İbn ‘Abdilberr, Cami‘u Beyâni’l-‘İlm, (870); Şecerî Emalî, (1/126);

İsnadında Kesir b. Abdillah zayıftır.

Urve b. Ez-Zubeyr’den mürsel:

Beyhaki Delail (5/448) Suyuti; Hasais (2/61) Miftahu’l-Cenne (sy.12)

Urve'ye kadar isnadı hasen olup mürseldir.

Musa b. Ukbe’den Mürsel:

Beyhaki Delail (5/448)

Musa b. Ukbe'ye kadar isnadı hasen olup mürseldir.

Ebu’z-Zinad Abdullah b. Zekvan’dan Mürsel:

Hatib, el-Fakih ve’l-Mutefekkih (1/457 no: 406)

Malik b. Enes’ten muallak:

El-Muvatta (1395)

İbn Abbas radıyallahu anhumadan

Hâkim, (1/93); Beyhakî, (10/114); Beyhaki el-İtikad (206); İbn Ebi Asım, es-Sunne (1557) Mervezî, es-Sunne, (54);

Bu isnadda İsmail İbn Ebi Uveys ve babası Ebu Uveys eleştirilmiştir.

Derim ki: Acurri’nin eş-Şeria’da (1704) Muhammed b. İshak – ez-Zuhri – İkrime – İbn Abbas radıyallahu anhuma yoluyla rivayeti buna mutabaat etmektedir.

İsmail b. Abdillah b. Abdillah b. Ebi Uveys’e gelince: Buhari ve Muslim onunla hüccet getirmişlerdir.

Ahmed b. Hanbel, Osman b. Said ed-Darimi ve Yahya b. Main: “Onda sakınca yoktur” dediler.

Ebu Hatim: Mahallus-Sıdk, onda biraz gaflet vardır dedi.

Nesai onun zayıf olduğunu söylemiştir. Yahya b. Main’den de onu eleştirdiğine dair rivayet vardır.

Haklarında ihtilaf edilen raviler hakkında usul, İbn Hacer’in et-Takrib ve Zehebi’nin el-Kaşif kitaplarına başvurmaktır.

Et-Takrib’de İsmail b. Ebi Uveys hakkında şöyle denilir: “Saduktur. Ezberinden yaptığı rivayetlerde hata eder.”

El-Kaşif’te ise şöyle denilir: “Ebu Hatim: gafleti vardır, kendisi saduktur dedi. Nesai zayıf dedi”

Abdullah Ebu Uveys’e gelince:

Et-Takrib’de şöyle denilir: “Saduktur, yanılır.”

El-Kaşif’te şöyle denilir: “İbn Main ve başkaları dediler ki: Salihtir. (yani rivayeti şahid getirmeye elverişlidir) Aradığın gibi kuvvetli değildir.”

Zehebi, Hakim’in el-Mustedrek kitabına telhisinde şöyle demiştir: “Muslim Ebu Uveys Abdullah ile delil getirmiştir.”

Yine Zehebi “Rivayetlerinin reddedilmesi gerekmediği halde haklarında konuşulan raviler”e dair Marifetu’r-Ruvvat kitabında (s.195 no:392) Ebu Uveys hakkında şöyle demiştir: “Saduktur. Hakkında zararsız bir eleştiri vardır. Nesai ve başkaları: “Kuvvetli değil” dedi. Darekutni: “Hafızasında bir şey var” dedi.”

Derim ki: Bu durumda olan bir ravinin rivayeti hasen sayılmaya elverişlidir. Zira bu tabirler adalet yönüyle kusursuz olmakla beraber, zabtları itibarıyla sika ravilere nispetle hatası daha fazla olan raviler hakkında kullanılan ibrelerdir. Zabt yönündeki zayıflığın telafisi ise hem İbn Abbas radıyallahu anhuma’dan gelen mutabaat tariki ile ve hem de diğer sahabelerden gelen mevsul rivayetlerin ve Mürsel tariklerin şahitliği ile sabit olmuştur. Neticede hadis sahih derecesine çıkmıştır.

Sonuç:

Hadis rivayet yollarıyla sahihtir.

Suyuti Miftahu’l-Cenne’de (s.12) şahitlerini zikrederek sahih demiştir. Yine Camiu’s-Sagir’de (3932) sahih demiştir.

El-Elbani el-Mişkat tahkikinde (1/140) hasen demiştir. Sahihu’l-Cami’de (2937, 3232) sahih demiştir.

Camiu’l-Usul muhakkiki el-Arnaut hasen demiştir.

İbn Hazm el-İhkam’da (6/810) sahih demiştir.

Bu Hadisi İnkâr Eden Şiilerin Kendi Kaynaklarından Cehaletleri:

Ebu Cafer, Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem’den şöyle naklediyor:

فإذا أتاكم الحديث عني فأعرضوه على كتاب الله وسنتي، فما وافق كتاب الله وسنتي فخذوا به، وما خالف كتاب الله وسنتي فلا تأخذوا به

 “Size benden bir hadis gelirse onu Allah’ın kitabına ve sünnetime arz edin. Allah’ın kitabına ve sünnetime uygun olanı alın, Allah’ın kitabına ve sünnetime aykırı olanı ise almayın”

Bunu şiilerden et-Tabersi, el-İhticac’da (2/246) Meclisi Biharu’l-Envar’da (2/225) ve el-Beyazi, Sıratu’l-Mustakim’de (3/156) zikretmişlerdir.

Şiilerin kaynaklarından el-Kafi kitabında (2/606) ve Tefsiru’s-Safi’de (1/17, 3/443) Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem’in şöyle buyurduğu zikredilmiştir:

إني مسئول عن تبليغ هذه الرسالة وأما أنتم فتسألون عما حملتم من كتاب الله وسنتي

“Bana bu risaleti size tebliğ etmem hakkında sorulacak. Sizler ise Allah’ın kitabını ve sünnetimi yüklenmeniz hakkında sorulacaktır.”