Sahih İlmihal adlı çalışmamda
zikrettiğim şu rivayetin sıhhati hakkında bilgi talep edildi:
Abdullah b. Ömer radıyallahu
anhuma’dan: Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu:
إن كان الغزو )العدو( عند باب البيت فلا تذهب إليه إلا بإذن أبويك
Taberani (Mucemu’s-Sagir no: 291) –
Ebu Rafi Usame b. Ali b. Said b. Buşeyr er-Razî – Ebu Ubeydillah Ahmed b.
Abdirrahman b. Vehb – amcası Abdullah İbn Vehb (Müsned’inde no: 216) – Mahreme b.
Bukeyr – babası (Abdullah b. Bukeyr b. Eşecc) – Nafi – İbn Ömer isnadıyla
rivayet etmiştir.
Hadis Müslim’in şartına göre
sahihtir.
Bu hadisin zayıf olduğunu iddia
edenler Taberani ile İbn Vehb arasındaki raviler hakkında konuşmuşlardır. Lakin
Allaha hamd olsun ben bu hadisi İbn Vehb’in Müsned'inde buldum ve bütün ravileri
Muslim ricalinden olduğundan sıhhatine karar vererek sahih ilmihale aldım.
Hadisin İsnadındaki Ravilerin
Durumu:
1- İbn Vehb: Abdullah b. Vehb el-Mısrî’dir.
Sikadır. Buhari ve Muslim ricalindendir.
2- Mahrame b. Bukeyr: İbn Hacer “saduk”
demiştir. Muslim’in ricalindendir.
Mizzi şu bilgiyi verir: İbn Vehb
dedi ki: “Malik’in şöyle dediğini işittim: “Mahrame b. Bukeyr salih bir
kimsedir”
Ebu Hatim dedi ki: “İsmail b. Ebi
Uveys’e şöyle dedim: “Malik b. Enes: “Bana sika biri rivayet etti” derken kimi kastediyor?”
dedi ki: “Mahrame b. Bukeyr b. Eşec’i”
Ebu Talib dedi ki: Ahmed b. Hanbel’e
Mahrame b. Bukeyr hakkında sordum: “O sikadır. Babasından işitmemiştir. Lakin babasının
kitabından rivayet etmektedir” dedi.
Ebu’l-Hasen el-Meymuni dedi ki: Ebu
Abdillah (Ahmed b. Hanbel)’in şöyle dediğini işittim: “Malik, Mahrame b. Bukeyr’in
kitabını alıp baktı. O’nun “Bana Suleyman b. Yesar’dan ulaştı” diyerek rivayet
ettiği herşey Mahrame’nin kitabındandır.”
Ebu Bekr b. Ebi Hayseme şöyle dedi: “Yahya
b. Main’in şöyle dediğini işittim: Mahrame b. Bukeyr’in babasından işitmeyip,
onun kitabından rivayet ettiği söylendi.”
Abbas ed-Devrî, Yahya b. Main’den
şöyle rivayet etmiştir: “Mahrame b. Bukeyr zayıftır. Babasından rivayeti
kitaptandır, ondan işitmemiştir.”
Ebu Davud dedi ki: “Babasından
sadece vitr hadisini işitmiştir. Başka hadis işitmemiştir.”
Nesai: “Onda sakınca yoktur” dedi.
Said b. Ebi Meryem, dayısı Musa b.
Seleme’den: “Mahrame’ye gittim ve ona: “Babandan rivayet ediyormusun?” dedim.
Dedi ki: “Babama yetişmedim. Lakin şu onun kitabıdır.”
Ebu Bişr ed-Dulabî dedi ki: “Ahmed
b. Ya’kub; Ali b. el-Medini’den: Ma’n b. İsa’nın şöyle dediğini işittim:
Mahrame babasından işitti. Rebia ona Suleyman b. Yesar’ın rivayetlerini arz
etti. Ali b. Medini dedi ki: “Mahramenin babasınından Suleymanın kitabını
işittiğini sanmıyorum. Belki çok azını işitmiş olabilir. Medine’de hiçkimsenin
Mahrame’den: “Babamdan işittim” dediğini naklettiğini duymadım.
Ali b. el-Medini’ye: “Yahya b. Said
mi yoksa Mahrame b. Bukeyr mi sana göre daha iyidir” denildi. Dedi ki: “Yahya
başka, Mahrame başkadır. İkisi de sikadır. Yahya müsned olarak rivayet eder.
Mahrame ise daha çok hadis rivayet eder. Mahrame sikadır.”
İbn Ebi Hatim, babasına Mahrame’yi
sorduğunda: “Salihu’l-hadis” demiştir.
İbn Ebi Uveys dedi ki: “Malik’in
kitabının üzerinde şöyle gördüm: “Mahrame’ye: babasından yaptığı rivayetleri
işitip işitmediğini sordum. Bana mescidin rabbine yemin ederek dedi ki: “Babamdan
işittim.”
Ebu Hatim dedi ki: “Babasından
işitmişse işitmiştir. Amir b. Abdillah b. Zubeyr’den rivayeti hariç bütün
hadisleri babasındandır.
Ahmed b. Salih’e denildi ki: “Mahrame
sika kimselerden midir?” Evet dedi.
Ebu Ahmed b. Adiy dedi ki: “İbn
Vehb, Ma’n b. İsa ve başkalarında bulunan Mahrame’nin hadisleri hasen
hadislerdir, mustakimdir. Onda bir sakınca olmadığını umarım.”
İbn Hibban es-Sikat’ta zikretmiştir.
Sonuç: Mahrame b. Bukeyr hakkında
rivayetinin hüccet olmasını engelleyen bir cerh sabit olmamıştır. Sadece İbn
Main “zayıf” demiş lakin cerh müfesser değildir. Muhtemelen babasının
kitabından rivayet ettiği için böyle demiştir. Kitaptan rivayet ise mutlak olarak
rivayetin hüccet olmasını engellemez. Mahrame’nin rivayeti, onun saduk veya “sakıncasız”
olduğunu söyleyenlere nispetle hasenden aşağı kalmaz. Lakin İbnu’l-Medini,
Malik, Ahmed, Ebu Hatim gibi uzman imamlar onun sika olduğunu belirtmişlerdir.
3- Bukeyr b. Abdullah b. Eşec: Sika bir
imamdır. Buhari ve Muslim ricalindendir.
4- Nafi: İbn Ömer radıyallahu anhuma'nın azatlısı meşhur
tabii imamdır.
[1] Sahih.
İbn Vehb Müsned (216) Taberani Mu’cemu’s-Sagir (291) Deylemi (5023) Ebu
Abdillah el-İlbiri Kudvetu’l-Gazi (s.22)
