21. Kur’an ve sünnetin dışında bir yerde hidayeti arayan kimsenin sapıklıkta olduğuna dair Allah da, rasûlü de şahitlik etmiştir. Peki Allah’ın saptırdığı bir kimsenin aklı nasıl olur da Allah’ın kitabı ve rasûlünün sünnetinin önüne geçirilebilir?
Allah Teâlâ
akıllarından hareketle vahyine karşı çıkan akılcılar hakkında şunları
söylemektedir:
“Kendi hevasını
ilah edinmiş, bilgisine rağmen Allah’ın kendisini şaşırtmış olduğu, kulağına ve
kalbine mühür vurduğu, yüzü üzerine de perde gerdiği kimse hakkında ne dersin?
Artık buna Allah’tan başka kim hidayet verebilir. Hiç öğüt almaz mısınız?”
(Casiye, 23)
“Şüphesiz ki bu
benim dosdoğru yolumdur. O halde ona uyun, başka yollara uymayın. Sonra sizi
onun yolundan ayırırlar.” (En’am, 153)
Aklını peygamberin getirdiklerinin önüne
geçiren kimseler hakkında da şöyle buyurmaktadır:
“Onlar ancak zanna ve nefislerinin hevasına
uyarlar. Halbuki andolsun ki Rablerinden kendilerine hidayet gelmiştir.” (Necm, 23)
Kur’an-ı Kerim aklını
getirdiklerinin önüne geçiren kimseleri sapıklıkla nitelendirdiği buyruklarla
dolup taşmaktadır.
22. Bu peygamberlerin
nasslarına bu gibi kimselerin çıkardıkları aklî bilgiler hususunda bizzat
kendileri şaşkınlık ve şüphe içinde olduklarına ve bunların hiçbirisi hakkında
kesin bir hüküm veremediklerine, bunlardan ilim ve yakîn elde edemediklerine
şahitlik ettikleri gibi kendi çelişkileri, tutarsızlıkları ve ihtilafları da
aleyhlerine şahitlik etmiştir.
Allah’tan başkası
tarafından ortaya konulanlarda pekçok tutarsızlıkların olması kaçınılmaz bir
şeydir. Bu hususta rasûllere tabi olanlar da bu gibi kimseler hakkında şahitlik
etmişlerdir.
Herşeye şahitlik eden
de onlara böylece şahitlik ettiği gibi kıyamet gününde de şu buyrukların
üzerine indirildiği zat da onlar aleyhine şahitlik edecektir:
“Her ümmetten birer
şahit getirip, bunlara karşı da seni şahit getireceğimiz zaman halleri nice
olur.” (Nisa, 41)
Bu hususta onlara
karşı kitap ve sünnetin nassları da şahitlik etmiştir. Açık akılların
delillerinin nassların lehine şahitlik etmesi dolayısıyla da onlar aleyhine
şahitlik etmişlerdir.
Peki bunların
peygamberlerin getirdikleri nasslara kendileriyle karşı çıktıkları aklın
doğruluğuna dair bu şahitlere denk şahitleri var mıdır?
Evet, onların
şahitleri Aristo, Eflatun, Pisagor, İbn Sina, Farabi, Cehm b. Safvan, Ebu’l-Huzeyl
el-Allaf, en-Nezzam, Cehmî’lerin yüzsüzleri, Mu’tezile, Sabiilerin yavruları ve
Mecusilerdir!
Bu apaçık belgelerin
kendisine göre çelişkili göründüğü bir kimse için aklın ve naklin de birbiriyle
çelişmesi ve nakle göre akla öncelik tanımasını garip karşılamayız.
23. Şüphesiz Kur’an ve
imana bağlı olanlar lehine Allah şahitlik etmektedir. –Ki şahit olarak O
yeter.- İlim, yakîn (kesin bilgi) ve hidayet şahitlik etmektedir.
Onların bir basiret
üzere ve Rablerinden gelen apaçık bir delil üzere olduklarına, akıl, özlü akıl
ve basiret sahibi olduklarına, onların nur üzere nura sahip olduklarına hidayet
bulan, kurtuluşa erenler olduklarına şahitlik etmektedir.
Allah Teâlâ gayba iman eden, ona karşı
akılları ve görüşleriyle karşı çıkmayan kimseler hakkında şöyle buyurmaktadır:
“Elif, lam, mim. Bu
o kitaptır ki onda hiç şüphe yoktur. Takva sahipleri için bir hidayettir. Onlar
gayba iman ederler, namazı dosdoğru kılarlar, kendilerine rızık olarak
verdiğimizden de infak ederler. Onlar sana indirilene de, senden önce
indirilene de iman ederler. Onlar ahirete de şüphe etmeksizin inanırlar. İşte
bunlar Rablerinden bir hidayet üzeredirler ve onlar kurtuluşa erenlerin ta
kendileridir.” (Bakara, 1-5)
Yine Allah Teâlâ şöyle
buyurmaktadır: “Kendilerine ilim verilenler bilir ki Rabbinden sana indirilen
hakkın ta kendisidir ve o her hamde layık, aziz olanın yoluna iletir.”
(Sebe, 6)
Aklı, Kur’ân’ın önüne
geçiren kimselere ilim adına az ya da çok hiçbir şey verilmediğinin apaçık bir
delilidir.
Allah Teâlâ şöyle
buyurmaktadır: “Rabbinden sana indirilenin ancak hak olduğunu bilen kimse
kör gibi midir?” (Rad, 19)
İşte bu, Allah Teâlâ’nın böylelerinin kör
olduklarına dair bir şahitliğidir. Onun bu şahitliği bizzat kendilerinin kendi
haklarındaki şaşkınlık ve şüphe içinde olduklarına ve mü’minlerin onlar
hakkındaki şahitliklerine de uygundur.
Allah Azze ve Celle bir başka yerde şöyle
buyurmaktadır: “Allah göklerle yerin nurudur. Nurunun misali içinde kandil
bulunan bir kandil yuvasına benzer. O kandil de bir cam içindedir. O cam ise
doğuya da batıya da nisbeti olmayan, mübarek bir zeytin ağacından tutuşturulan,
parıltısı inciyi andıran bir yıldız gibidir. O (zeytin) ağacın(ın) yağı
neredeyse kendisine ateş dokunmaksızın dahi aydınlık verecektir. Nur üstüne
nurdur. Allah dilediği kimseyi nuruna hidayet eder. Allah insanlar için
misaller getirir. Allah herşeyi çok iyi bilendir.” (Nur 35)
Allah Azze ve Celle kendisine, isimlerine,
sıfatlarına, fiillerine iman etmenin, rasûllerinin kullarının kalblerindeki
doğruluklarının, nurunun misalini bu nurun akıllarının kendisi vasıtasıyla iman
nurunu gördükleri nura uygunluğunu, görülen nur türlerinin en yükseklerini
ihtiva eden bu misal ile bildirmekte, bu nurun üstüste nurlar olduğunu
bildirmektedir:
Vahyin nuru, aklın
nuru, şeriatın nuru, fıtratın nuru, sem’i delillerin nuru ve akli delillerin
nuru (hep üstüstedir).
Allah Teâlâ bir başka
yerde şöyle buyurmaktadır: “Ölü iken (imanla) kendisini dirilttiğimiz
insanlar arasında ona hakkı batıldan ayırarak yürümesi için nur verdiğimiz kimse
içinden çıkamayacağı karanlıklarda kalan kimse gibi midir? Kâfirlere
işledikleri iş de böylece süslü gösterilmiştir.” (En’am, 122)
Daha sonra Allah Teâlâ
bu nurdan yüz çeviren vahye karşı akıl ile çıkan bu kimselerin hallerini, biri
onların katmerli cehaletle nitelikli olmaları, diğeri basit cehalet ile cahil
olmalarını ifade eden iki misal ile haber vermektedir.
Çünkü onların kimisi
düşünen, araştıran, ölçüp biçen, tefekkür eden, kimisi de bunlar hakkında
hüsn-ü zan besleyen bir mukalliddir. Allah Teâlâ bu iki kesim hakkında şöyle
buyurmaktadır:
“Kâfir olanların
amelleri ise susuz kimsenin su sandığı dümdüz çöldeki bir serap gibidir.
Nihayet ona yaklaşınca onun bir şey olmadığını görür. Hâlbuki kendisi(nin
ameli) yanında Allah’ı bulmuştur. O da hemen onun hesabını ona tamamen öder.
Allah hesabı çok çabuk görendir. Yahut (onların amelleri) derin bir denizdeki
karanlıklar gibidir, onu bir dalga örter, onu da üstünden (başka) bir dalga
kaplar. Onların üzerlerinde ise bulutlar vardır. Elini çıkarsa neredeyse onu
dahi göremeyecektir. Allah kime nur vermemişse onun nuru olmaz.” (Nur, 39-40)
24. Şöyle denir: Akıl
ile nakil çatışacak olursa nakle öncelik tanımak icap eder. Çünkü iki medlulün
bir arada kabul edilmesi, iki çelişiğin bir arada kabulü demektir. Her ikisinin
de kabul edilmeyip, çürütülmesi iki çelişiğin çürütülmesi demektir.
Akla öncelik tanımak
imkansızdır. Çünkü akıl sem’i delilin sıhhatine ve rasûlün verdiği haberin
kabul edilmesinin gerektiğine delalet etmiş bulunmaktadır. Eğer bizler nakli
kabul etmeyecek olursak, aklın delaletini kabul etmemiş oluruz. Aklın delaleti
sözkonusu olmayacak olursa, nakle karşı delil olmaya elverişli de olmaz. Çünkü
kendisi delil olamayanın, bir başka delile karşı delil olması uygun değildir. O
halde akla öncelik tanımak, onun öne geçirilmemesini gerektirir. O halde aklı
öncelemek caiz değildir.
Bu husus apaçıktır.
Çünkü sem’i delilin doğruluğuna ve sıhhatine, onun haberinin onu haber veren
ile mutabakat halinde bulunduğuna delalet eden bizzat akıldır. Böyle bir
delalet ya sahihtir veya batıldır.
Şayet bu delalet sahih
ise akli deliller arasında onu çürüten herhangi bir delaletin bulunmasına imkan
kalmaz.
Eğer batıl ise o
takdirde aklın doğru bir delil olmasına imkan kalmaz.
Akıl sağlıklı bir
delil olamıyor ise sahih sem’i delilin önüne geçirilmesi şöyle dursun hiçbir
şekilde ona tabi olunmaz. Buna göre aklı naklin önüne geçirmek onun kaçınılmaz
sonuçları ve medlullerinin sözkonusu olmaması ile bizzat aklın kendisine bir
tenkittir.
Aklı naklin önüne
geçirmek, aklın eleştirilmesini gerektirdiğine göre, aklın eleştirilmesi onun
delil olmasına engel olur. Bu da aklın aykırı düşmesini önler ve çatışma
halinde aklın öne geçirilmesi imkansız olur. Çünkü çatışma halinde öne
geçirildiği zaman akıl kendisini iptal etmiş olur. Bu ise meseleyi kökünden
çözer.
25. Şöyle denilir:
Aklın hak olduğuna delalet ettiği bir şeye aklın karşı çıkması delaletinin
çelişkili olduğuna delildir. Bu da böyle bir delillendirmenin tutarsızlığını
gerektirir. Sem’i delilin ise delaletinin fasid olduğu bilinmemektedir. Bu
delillerin birbirleriyle çatıştıkları, çeliştikleri de bilinmemektedir. Böyle
bir şey varsayılacak olsa dahi bunun doğruluğu bilinemez.
İki delil çatışacak
olursa, bunlardan birisinin çürük olduğunu bilsek, diğerinin de çürüklüğünü
bilmiyor ise çürük olduğunu bilmediğimiz delilin öne geçirilmesi çürük olduğu
bilinenin öne geçirilmesine göre doğruya daha yakındır.
Bu da yalancılığı ve
fasıklığı bilinen bir şahidin yapacağı şehadetin yalancılığı bilinmeyip, durumu
meçhul olan bir kimsenin şahidliğinin önüne geçirmenin caiz olmayışına benzer.
Eğer yalancı şahidin
kendisi şahidliklerinin bazılarında yalan söylemiş olduğuna şahitlik ederse
durum ne olur?
Akıl sem’i delilin
haber verdiği her hususta doğru olduğunu kabul eder. Sonra da o hakka muhalif
haber verdiğini söylerse, sem’i delilin lehine sözünün kabul edilmesinin icab
ettiğine dair şahitlik etmiş olur ve yine onun sözünün kabul edilmesinin caiz
olmadığına da şahitlik etmiş olur.
Onun verdiği
haberlerin hak olmadığına şahitlik etmiş olur. Diğer taraftan haber
verdiklerinin hak olduğuna dair de şahitlik etmiş olur. Bu ise kayıtsız ve
şartsız olarak onun yapacağı şahitliği reddetmeyi gerektirir. Aynı şekilde onun
tezkiyesinin de kabul edilmemesini gerektirir. İlk şahitliği de, ikincisi de
kabul edilmez.
- Devam Edecek
İnşaallah –
