Ömer b. Abdilaziz rahimehullah
şöyle demiştir:
إِذَا
كَانَ لَكَ إِمَامٌ يَعْمَلُ بِكِتَابِ اللَّهِ وَسُنَّةِ رَسُولِ اللَّهِ، فَقَاتِلْ
مَعَ إِمَامِكَ، وَإِذَا كَانَ عَلَيْكَ إِمَامٌ لَا يَعْمَلُ بِكِتَابِ اللَّهِ وَلَا
سُنَّةِ رَسُولِ اللَّهِ فَخَرَجَ عَلَيْهِ خَارِجِيُّ يَدْعُو إِلَى كِتَابِ اللَّهِ
وَسُنَّةِ رَسُولِ اللَّهِ فَاجْلِسْ فِي بَيْتِكَ
“Eğer Allah’ın kitabı ve Rasûlullah
sallallahu aleyhi ve sellem’in sünnetiyle amel eden bir yöneticin varsa onun
yanında savaş. Eğer üzerinde Allah’ın kitabıyle ve Rasûlullah sallallahu aleyhi
ve sellem’in sünnetiyle amet etmeyen bir yönetici olur da, Allah’ın kitabına ve
rasulün sünnetine davet eden bir Haricî, ona karşı ayaklanırsa evinde otur
(fitneye bulaşma).”
Nuaym b. Hammad, el-Fiten’de
(no:458) rivayet etmiştir.
* Nuaym b. Hammad rahimehullah
hakkında özet bilgi:
Ahmed b. Hanbel: “Sika” demiştir.[1]
Ebu Zekeriyya: “Sika, saduk. Ben
onu insanların en iyi bileniyim” demiştir.[2]
Yahya b. Main: “Sikadır, hata eder”
demiştir.[3]
Darekutni: “Sünnette imamdır, çok
yanılır” demiştir.[4]
Müteşeddidlerden olan İbn Ebi Hâtim:
“Mahalluhu’s-sıdk” demiştir.[5]
Müteşeddidlerden en-Nesâî: “Zayıf,
sika değil” demiştir.[6]
el-Ezdî, Nuaym b. Hammad’ı Ebu
Hanife aleyhinde uydurma hikayeler anlatmakla itham etmiştir. Lakin el-Ezdi'nin kendisi bid’at ehlinden olup, rivayet hususunda cerh edilmiş biridir ve onun cerhine itibar edilmemektedir. Çünkü bu ilimde söz sahibi münekkid imamların sika olduğunu belirttikleri birçok kimseyi hiçbir delile dayanmadan sağdan soldan işittikleriyle cerh etmiştir. Nuaym b. Hammad'ı cerh etme sebebi olarak öne sürdüğü şeyin de iftira olduğu apaçıktır. Nuaym b. Hammad'ın hata ettiğini ifade eden imamlar, onun kesinlikle yalan söylemediğini, dürüst birisi olduğunu açıkça ifade etmişlerdir. Ebu Hanife'ye gelince, Cehmiyye ve Mürcielik bid'atinin yanı sıra, hadis ilmindeki şiddetli zayıflığı diğer imamlar tarafından da belirtilmiş bir husustur. El-Ezdî'nin Nuaym b. Hammad'ı eleştirmesinde böyle bir taassubun yattığı ortadadır.
Mesleme b. Kasım, İbn Yunus, İbn
Hibban gibi bazı münekkid alimler Nuaym b. Hammad’ı yanılma ve çok hata etme ile
eleştirmişlerdir. Yine bazı âlimler Nuaym b. Hammad’ı; İsa b. Yunus, Ebu İsme
Nuh b. Ebi Meryem, Bakiyye b. el-Velid, Rişdeyn b. Sa’d, Velid b. Muslim gibi rivayet konusunda eleştirilmiş bazı
ravilerden rivayette bulunması sebebiyle eleştirmişlerdir. Bunlar bir raviyi, hele Nuaym b. Hammad gibi büyük bir imamı, yaralayıcı eleştiriler değildir. Nitekim İbn Adiy, Nuaym b. Hammad'ın hata ettiği rivayetleri tek tek zikretmiş, diğer rivayetlerinin düzgün olduğunu belirtmiştir.
Nuaym b. Hammad, İmam Buhârî’nin
hocalarındandır. Buhârî, Nuaym b. hammad’dan mutabaat için rivayette
bulunmuştur. İmam Muslim de Sahih'inin mukaddimesinde Nuaym b. Hammad’dan rivayette
bulunmuştur. Netice olarak Nuaym b. Hammad rahimehullah,
mutedil imamlar tarafından sika ve saduk mertebesinde değerlendirilmiş, yanılgılarına da uyarı yapılmıştır.
[1]
Hatib Tarih (13/312) İbn Hacer Tehzib (5/636) Mizzi Tehzib (29/470)
[2]
Hatib Tarih (13/313) Zehebi Mizan (4/267) İbn Hacer Tehzih (5/636)
[3]
Zehebi Mizan (4/267) İbn Hacer Tehzib (5/636)
[4]
Hatib Tarih (13/306)
[5]
El-Cerh ve’t-Ta’dil (8/2125)
[6]
Zehebi Mizan (4/268) İbn Hacer Tehzib (5/637)
