Şüphesiz hamd yalnız Allah'adır. O'na hamd eder, O'ndan yardım ve mağfiret dileriz. Nefislerimizin şerlerinden, amellerimizin kötülüklerinden Allah'a sığınırız. Allah'ın hidayet verdiğini kimse saptıramaz. O'nun saptırdığını da kimse doğru yola iletemez. Şehadet ederim ki, Allah'tan başka hiçbir ilâh yoktur. O, bir ve tektir, O'nun ortağı yoktur. Yine şehadet ederim ki, Muhammed Allah'ın kulu ve Rasûlüdür.
"Ey iman edenler! Allah’tan nasıl korkmak gerekirse öyle korkun ve siz ancak müslümanlar olarak ölünüz." (Al-i İmran; 3/103)
"Ey insanlar! Sizi tek bir candan yaratan ve ondan da eşini var eden, her ikisinden birçok erkek ve kadın türeten Rabbinizden korkun. Kendisi adına birbirinizden dileklerde bulunduğunuz Allah'tan ve akrabalık bağlarını kesmekten de sakının. Şüphesiz Allah üzerinizde tam bir gözetleyicidir." (en-Nisâ; 4/1),
"Ey iman edenler! Allah'tan korkun ve dosdoğru söz söyleyin. O da amellerinizi lehinize olmak üzere düzeltsin, günahlarınızı da mağfiret etsin. Kim Allah'a ve Rasûlüne itaat ederse büyük bir kurtuluşla kurtulmuş olur." (el-Ahzâb; 33/70-71)
Bundan sonra,
Şüphesiz sözlerin en güzeli Allah’ın Kelam’ı, yolların en hayırlısı Muhammed Sallallahu aleyhi ve sellem’in yoludur. İşlerin en kötüsü sonradan çıkarılanlarıdır. Her sonradan çıkarılan şey bid’attir ve her bid’at sapıklıktır. Her sapıklık ta ateştedir.
Bilindiği gibi ilim öğrenmek her müslümana farzdır. İlimden uzaklaşanlar şu asılsız rivayetleri delil getirmektedir;
“Kim bildiğiyle amel ederse, Allah onu bilmediklerine varis kılar.” [1]
“İlim ikidir; biri zahir ilmi ki o, Allah’ın mahlukatı üzerinde hüccetidir. İkincisi ise faydalı ilim olan batın ilmidir.”[2]
İşte bu uydurma rivayetlere dayanarak ilham ile elde edilen ilme kavuşmak için ilimsiz bir şekilde tasavvuf yolunu tutanlar hakkında İbnul Cevzi r.a. diyor ki;
“Bil ki, Aklî ilimlerin, şer’î ilimlere ihtiyaç bırakmayan yeterlikte olmaması gibi, kalplere bırakılan ilhami ilim de, nakledilmiş ilme ihtiyaç bırakmayacak yeterlikte değildir. Aklı ilimler gıda gibi, şer’i ilimler ilaç gibidir. Birinden diğerine dönülmez, birbirinin yerini tutmazlar.
Ebu Hafs Bin Şahin der ki; “İlimle iştigali tembellik olarak gören sufiler derler ki; “Bizim ilimlerimiz vasıtasızdır.”[3]
Yine dedi ki; “Tasavvuf ehlinin öncekileri Kur’an, Fıkıh, Hadis ve Tefsir gibi ilimlerde önder idiler. Lakin bunlar ise tembelliği seviyorlar.”
Ebu Hamid et Tusi (Gazali) dedi ki; “Bil ki, tasavvuf ehli ilim öğrenmeden ilahiyata meylettiler. Bunun için ilim öğrenmiyor, ilim çalışmalarına, musanniflerin eserlerini tahsile gayret göstermiyorlar, bilakis diyorlar ki;
“İşimiz; kötü sıfatları yok etmek için mücahede, bütün alakalardan kesilme, himmet ile Allah’a yönelmedir. Böylece insan himmetini ehlinden, malından, çocuğundan ve ilimden keser, zaviyede nefsiyle halvet eder, farzlardan ve sünnetlerden geri kalırlar, himmetini Kur’an okumaya harcamaz, nefsini düşünmez, hadisi veya başka bir ilmi yazmaz, Allah, Allah, Allah demeye devam eder[4]… ta ki dil hareketinin terk edildiği, sonra kalpten lafız suretinin kaybolduğu hale ulaşıncaya kadar”!!
Bu sözün bir fakih’ten sadır olması benim için önemlidir. Zira o, bunun çirkinliğini gizlememiştir. Şüphesiz bu, hakikatte Kur’an okumayı ve ilim talebini teşvik eden şeriatı, örtüyle gizlemektir. O bunu itiraf ediyor.
Bu mezhep (sufilik) üzere büyük şehirlerin alimlerinden fazilet sahiplerini gördüm. Onlar bu yolda yürümüyor, öncelikle ilimle meşgul oluyorlardı.
Ebu Hamid (Gazali)’nin tertibi üzere nefsin vesvese ve hayalleri ile baş başa kalmak, O’na göre ilimden değildir. Şeytanın bir oyunudur. Hem de nasıl bir oyun! Vesveseleri ona ilham ve gaipten gelen sesler olarak gösterir.
Sonra ilim ile riyazet arasında bir zıtlık yoktur. Aksine ilim, mücahedenin nasıl olacağını tarif eder, onu düzeltir.
Ancak şeytan, ilimden uzaklaşanlarla oynamaktadır. Onlar ilmin yasakladığı şeylerle riyazete yönelmişlerdir. İlim onlardan uzaktır. Bazen yasak olan şeyleri yaparlar, bazen de önemsiz şeyleri önemli şeylere tercih ederler.
Bu hadiselerde ancak ilim fetva verir, ama onlar bundan uzaklaşmışlardır. İlmi terk etmekten Allah’a sığınırız.
Ebu Ali el Benna dedi ki; “Silah çarşısında bir adam şöyle diyordu; “Kur’an bir perdedir, Rasul perdedir, ancak kul ve Rabbi vardır” bir cemaat onunla fitneye düştü, ibadetleri ihmal ettiler ve ölüm korkuları kayboldu.”
Dırar Bin Amr diyor ki; “Bazı kimseler ilmi ve ilim ehliyle oturmayı terk ettiler, mihraplar edinip namaz kıldılar ve oruç tuttular. Derileri kemiklerine yapıştı. Sünnete muhalefet ettiler ve helak oldular. Kendisinden başka ilah olmayan Allah’a yemin ederim ki, ilimsiz amel edenin bozdukları, düzelttiklerinden fazladır.”
Bir çok sufiler şeriat ile hakikatin arasını ayırdılar. Bu, bunu söyleyenin cahilliğini gösterir. Zira şeriatın tamamı hakikatlerden ibarettir. Eğer bu sözleriyle ruhsat ile azimeti kastediyorlarsa, ikisi de şeriattır.
İlk sufiler, şeriatın zahirinden yüz çevirenlere karşı çıkmışlardır. Ebul Hasen Bin Salim diyor ki; “Bir adam Sehl Bin Abdullah’ın yanına geldi ve;
“Allah’ın beni faydalandıracağı şeyler yazmaya geldim” dedi. Sehl;
“Eğer elinde defter kalem olduğu halde Rabbinle karşılaşmak istiyorsan yaz.” Dedi. Adam;
“Ey Ebu Muhammed! Bana faydalı şeyler söyle” dedi. Sehl;
“Dünya tamamen cehalettir, ilim hariç, ilmin tamamı da cehalettir, onunla amel hariç, amelin tamamı durdurulur, ancak kitap ve sünnete uygun olanı hariç. Sünnet ise takva üzere kuruludur.”
Yine Sehl Bin Abdullah dedi ki; “Allah’a ulaştıran yollar içinde ilimden faziletlisi yoktur. İlim yolundan bir adım saptın mı, kırk sabah karanlıklarda şaşkın kalırsın.”
Ebu Bekr ed Dekkak dedi ki; “Ebu Said el Harraz’ın şöyle dediğini işittim; “Zahire muhalif olan her batın, batıldır.”
İmam Ebu Hamid el Gazali, İhya adlı kitabında, buna ikazda bulunmuş ve demiştir ki; “Şeriata muhalif olan hakikat veya zahire ters olan batın; imandan çok küfre yakındır.”
İbni Akil dedi ki; “Sufiler şeriatı bir isim yaptılar ve ondan kastedilen hakikattir dediler. Bu çirkin bir sözdür. Zira, şeriatı Allah Teala, insanların maslahatı için bir kanun olarak koymuştur. Bundan başka da hakikat yoktur. Nefislere düşen ise, şeytanın vesveseleridir. Şeriattan başka hakikat kabul eden herkes aldanmıştır.”
Onlardan bir cemaat ilim yazmakla meşgul olurdu. Sonra şeytan onları aldatıp, maksat ancak ameldir dedi ve onlar kitaplarını gömdüler.
Ahmed Bin Ebil Havari’nin kitaplarını denize attığı, atarken de şöyle dediği rivayet edilir; “Ne iyi delildin sen, ama hedefe ulaştıktan sonra delil ile uğraşmak boştur.”
Ahmed Bin Ebil Havari otuz sene ilim tahsil etti. Gayesine ulaşınca kitaplarını denize attı ve dedi ki; “Ey ilim! Bunu seni küçümsediğimden veya değerini hafife aldığımdan yapmıyorum. Ben Rabbime hidayet bulmam için seni tahsil ettim. Seninle hidayet bulunca da sana ihtiyacım kalmadı.”
Ebu Nasr et Tusi’den; Rey şeyhlerinden bir cemaati şöyle derlerken işittim; “Ebu Abdullah el Mukri’ye babasından kayıplar ve gayri menkuller dışında elli bin dinar miras kaldı. Hepsini elinden çıkardı ve fakirlere infak etti. Ona bu durumdan sorduğumda dedi ki;
“Genç iken ihramlı olarak yalnız başıma Mekke’ye gittiğimde hiçbir şeyim kalmamıştı ve geri döndüm. Kitaplarla ilgilenmiyor, hadis ve ilim toplamak bana Mekke’ye gitmekten zor geliyordu. Mülküm elimden çıktı.”
İlimlerin aslı Kitap ve Sünnettir. Allah Teala onları ezberlemenin zor olacağını bildiği için o ilimleri ve hadisleri yazmayı emretti.
Kur’an’a gelince, Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem’e bir ayet inince onu vahiy katibini çağırarak yazdırırdı. Onlar düzgün hurma yapraklarına, taşlara ve derilere yazarlardı. Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem’in vefatından sonra Kur’an Mushaflarda toplandı ve Ebu Bekr r.a. zamanında yazıldı, sonra Osman r.a. zamanında istinsah edildi. Bütün bunlar, Kur’an’ın hıfzı ve ondan bir şey sapmaması içindi.[5]
Sünnet’e gelince; Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem önceleri sadece Kur’an’ın yazılmasını, onun dışında bir şey yazılmamasını emrediyor, buyuruyordu ki; “Benden Kur’an dışında bir şey yazmayınız”[6]
Hadisler çoğalıp ezberlemesinin zor olduğu anlaşılınca, onları yazmaya izin verildi. Ebu Hureyre R.a., Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem’e ezberinin az oluşundan şikayet edince,
“Elbiseni yere ser” buyurdu. O da serdi. Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem konuşmasını bitirince
“Elbiseni topla” buyurdu. Ebu Hureyre r.a. der ki; “O andan sonra Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem’in söylediği hiçbir şeyi unutmadım”[7]
İbni Amr r.a’dan; Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu ki; “ilmi bağlayın” dedim ki; “Onu bağlamak nedir?” buyurdu ki; “yazmaktır.”[8]
Sahabeler, Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem’in sözlerini, hareketlerini, fiillerini iyice ezberleyip rivayet ettiler. Şeriat de onun bunun rivayetleri ile toplanıp bir araya geldi. Nitekim Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu ki; “Benden rivayet edin!”[9]
Diğer hadiste; “Benden bir söz işitip anladıktan sonra onu başkasına ileten kimsenin Allah yüzünü aydınlatsın.”[10]
İşittiği gibi aynen rivayet etmesi ancak yazarak olabilir. Zira ezber unutulabilir. Ahmed Bin Hanbel r.a. bir hadis söylediğinde ona; “Onu bize imla (ezberden rivayet) et” derler, O da; “Hayır, bilakis kitaptan rivayet edeceğim derdi.”
Ali Bin Medini demiştir ki; “Efendim Ahmed Bin Hanbel bana ancak kitaptan hadis rivayet etmemi emretti.”
Sahabeler sünneti rivayet edince, tabiun onlardan aldılar, muhaddisler seferlere çıktılar, yeryüzünün doğusunu batısını gezdiler, bir kelime ondan, bir kelime bundan, hadisleri tahsil ettiler. Sahih olanı ve olmayanı ayırt ettiler.[11] Ravilerin güvenilir olup olmadığını tesbit ettiler, sünnetleri ezberlediler, tasnif ettiler. Sonra bunları silip yorgunluğu unutan, herhangi bir hadise hakkında Allah’ın hükmünü bilmeyen kimse; “Bunun gibisi ile şeriat ilan edilmemiştir” dedi. Bizden öncekilerin şeriatlarının peygamberlerine ulaşan isnatları olmayıp, bu ancak bu ümmetin bir özelliği değil midir?
Nitekim Ahmed Bin Hanbel bu uğurda doğuyu batıyı dolaşmış olup hadis talep etmiş, oğluna şöyle demiştir;
“Filandan ne yazdın?” o da; “Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem bayram günü bir yoldan gider, diğer yoldan dönerdi.”[12] Dedi. Ahmed Bin Hanbel;
“İşte Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem’in bana ulaşmayan sünnetlerinden bir sünnet!” dedi.
Bir çok hadis toplamış olmasına rağmen imam Ahmed böyle diyorsa, hadisleri yazmayanın hali ne olur? Hele yazdıktan sonra suya atmışsa?!
Kitapları silip gömdüklerini görmüyor musun? O halde fetvalarda ve hadiselerde neye dayanıp hüküm vereceğiz? Falan zahide, filan sufiye veya onlara arız olmuş vesvese ile hayallere mi? Hidayetten sonra sapıtmaktan Allah’a sığınırız.
Defnettikleri kitaplarda ya hak olan, ya batıl olan veya hak ile batılın karışık olduğu şeyler vardı. Şayet onlarda batıl şeyler varsa onları gömen ayıplanmaz. Hak ile batılın karışık halde bulunduğu, ayırmanın mümkün olmadığı şeyler varsa onların telef edilmesi mazur görülür. Zira bazıları hem güvenilir kimselerden hem de yalancılardan yazıyor ve işleri karıştırıyor, kitapları gömüyorlardı. Süfyan es Sevri’nin bazı kitapları gömdüğüne dair olan rivayet buna yorumlanabilir.
O kitaplarda yok edilenler hak ise, şeriat onların telef edilmesini helal saymaz. Zira o kitaplar, onların telefinde maksat ne olursa olsun, ilmi ve malı korumaktadır.
Şayet; “Onlar beni ibadetten alıkoyuyor” denirse ona denilir ki; “buna üç açıdan cevap verilir;
Birincisi; şayet anlarsan, ilimle meşgul olmanın ibadetten üstün olduğunu bilirsin.
İkincisi; içine düştüğün uyanıklık hali devam etmez. Zannederim kaçırdığın şeylerden pişman olursun. Bil ki, kalpler aynı sağlığında kalmaz. Paslanır ve cilalanmaya ihtiyaç duyar. Onun cilası ilim kitaplarına bakmaktır. Yusuf Bin Esbat kitaplarını defnettikten sonra hadis rivayet etmeden sabredemedi, ezberinden rivayet etmeye başladı ve karıştırdı.[13]
Üçüncüsü; tam uyanıklığın devam ettiğini ve bu kitaplara ihtiyacın olmadığını varsayalım. Senin makamına ulaşmamış, ilim tefsirine yeni başlamış talebelere bunu öğretseydin, bağışlasaydın ve faydalanmak isteyenlere verseydin veya onları satıp parasını tasadduk etseydin, hiçbir durumda onları gömüp yok etmeseydin daha hayırlı olurdu.
Mervezi’nin rivayetine göre Ahmed Bin Hanbel’e; kitaplarının defnedilmesini vasiyet eden kimse soruldu. Dedi ki; “İlmin gömülmesi hoşuma gitmez.”
Yine onun rivayetine göre, Ahmed Bin Hanbel şöyle dedi; “Kitapların gömülmesine anlam veremiyorum.”
Sufiler; ilim talebinde tembellik edenler ve ilmin, ibadetlerin semeresi olarak ilham edileceğini zannedenler olmak üzere ikiye ayrılınca, bu ilmi batın ilmi olarak adlandırdılar ve zahir ilmi ile meşgul olmaktan yasakladılar.
Cafer el Huldi dedi ki; “Sufiler beni bıraksaydı size dünyanın isnadını getirirdim. Abbas ed Devri’nin yanına gitmiştim ve henüz genç idim. O’ndan bir meclis yazdım ve yanından ayrıldım. Onun sufi arkadaşlarından biri beni karşıladı ve;
“Yanındaki nedir?” dedi. Onları gösterdiğimde dedi ki;
“Yazık sana! Batın ilmini bırakıp sayfalardaki ilmi alıyorsun ha!” onun bu sözü kalbime yer etti ve Abbas’ın meclisine artık gitmedim.
Derim ki, bana ulaştığına göre Ebu Said el Kindi şöyle dedi; “Ben hem sufilerin dergahına gidiyor, hem de gizlice ilim tahsil ediyordum. Onlar bunu bilmiyorlardı. Bir gün cebimden mürekkep hokkam düştü. O zaman sufiler bana; “avretini ört” dediler.
Huseyn Bin Ahmed es Saffar dedi ki; “Elimde kalemim vardı. Şibli bana dedi ki; “Siyahlığını benden gizle. Kalbimin karalığı bana yeter.”
Allah Teala’ya karşı en büyük inat, O’nun yolundan alıkoymaktır. Allah’ın en açık yolu da ilimdir. Zira o, Allah’ı gösterir, Allah’ın hükümlerini ve şeriatını açıklar, O’nun sevdiği ve sevmediği şeyleri izah eder. İlme engel olmak, Allah’a ve şeriatına düşmanlıktır. Lakin bundan yasaklayanlar, ne yaptıklarını bilmiyorlar.
Ebu Abdullah Bin Hafif dedi ki; “ilim öğrenmekle meşgul olun. Sufilerin sözlerine aldanmayın. Ben kalem ve defterimi yanımda saklar, gizlice ilim ehlinin yanına giderdim. Bunu öğrendikleri zaman bana düşman oldular ve “Bu iflah olmaz” dediler. Sonra da bana muhtaç oldular.”
İmam Ahmed Bin Hanbel ilim talebesinin elinde kalem görünce; “Bunlar İslamın kandilleridir.” Derdi. Yaşlı olmasına rağmen o bile mürekkep hokkası taşırdı. Biri ona; “Ey Ebu Abdullah! Onu ne zamana kadar taşıyacaksın?” dediğinde dedi ki; “Kabre kadar!”
Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu ki; “Ümmetimde devamlı olarak yardım gören bir taife bulunur, kıyamet gününe kadar onlara muhalefet edenler zarar veremezler”[14] Ahmed Bin Hanbel dedi ki; “Onlar hadis ashabı değilseler, başka kim olduklarını bilemiyorum”
Ona birisinin; “Hadis ashabı kötü kimselerdir” dediği söylenince Ahmed Bin Hanbel dedi ki; “Onu diyen zındıktır!”[15]
İmam Şafii r.a. dedi ki; “Hadis ehlinden birini görünce Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem’in ashabından birini görmüş gibi oluyorum.”
Bil ki bu kimseler ilmi bırakıp riyazetle uğraşınca, görüşlerine göre amel edince, ilimler hakkında konuşmadan edemediler. Kendi yanlış, çirkin vesveseleriyle konuştular. Tefsir, Hadis, Fıkıh ve diğer ilimlerde cahilce konuştular. İlimleri kendilerine has şekilde yönlendirip yorumladılar. Ama Allah Teala hiçbir zaman yer yüzünde şeriatı savunan, hata edenlerin hatalarını gösteren, onlara reddiyeler veren alimleri eksik etmemiştir.
Bil ki, ilim korkuya, nefsi hakir görmeye, suskunluğa vesile olur ve teşvik eder. Selef alimlerinden ibret alırsan, onlara korkunun hakim olduğunu görürsün. Onlar münakaşalardan uzak durmuşlardır. Ömer r.a. ölüm anında şöyle demişti; “Eğer bağışlanmazsa, vay Ömer’in haline!”
İbni Mes’ud r.a.; “Keşke öldükten sonra dirilmeyecek olsaydım” demiştir.
Süfyan es Sevri, ölüm anında Hammad Bin Seleme’ye; “Benim gibi birinin bağışlanacağını ümid ediyor musun?” demiştir.
Onlardan bu gibi sözlerin sadır olması ilimlerinin kuvvetli olması sebebiyledir. Kuvvetli ilim ise korku ve haşyete sebep olur.
Allah Azze ve Celle buyuruyor ki; “Kulları içinde Allah’tan en çok alimler korkar.”(Fatır 28) Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem buyuruyor ki; “Sizin en bilgiliniz ve Allah’ı en çok tanıyanınız, O’ndan en çok korkanınız benim”[16]
Sufilerin çoğunluğu ilimden uzaklaşınca amellerinden haz alamadılar. Bazılarına keramete benzer lütuflar olunca davalarında ileri gittiler.”[17]
Onların; “Allah’tan sakının, Allah size öğretiyor”(Bakara 282) ayetini delil getirmelerine gelince, bu birkaç açıdan reddedilmiştir;
1- “ve size öğretiyor” kavlindeki “vav” atıf değil isti’nafdır. Ayetin manası şöyledir; “Allah’tan sakının, Ey borçlananlar! Alış veriş yaptığınız zaman da şahid tutun. Ne katibe ne de şahide zarar verilmesin ve Allah’ın bunun dışındaki sınırlarını kaybetmekten sakının.” Yani “ve Allah size öğretiyor” kavlinin manası; “size yapmanız gereken şeyleri açıklıyor” demektir.[18] Özet olarak; “Bu öğretiş, Allah’ın öğrettiğidir, onu alın”
2- Şer’i ilim talebinin yolunu Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem sınırlamıştır; “İlim; ancak taallüm (öğrenmek) ile, hilim(yumuşak huyluluk); tahallüm iledir. Kim hayra hazırlanırsa ona verilir, kim şerrin sıkıntısını çekerse ona düşer.”[19]
Bu sınırlama ilmin ancak taallüm yoluyla olacağını, başka bir yolu olmadığını belirtir. Taallüm, ilim talebi ve tahsili için gayret sarf etmeyi gerektirir. Bu işte geniş açıklama iki şekilde olur;
a)- Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem buyuruyor ki; “ilim talebi her müslümana farzdır.”[20] Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem ilim talebini farz kılmıştır.
b)- Bu talep, ilim talebi yolunu tutmadan gerçekleşmez. Bunun için Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem buyurur ki; “Kim ilim talebi için yola koyulursa Allah onu cennet yollarından bir yol üzerinde yürütür.”[21]
3- Allah Teala’nın “ve Allah size öğretiyor” kavli; “Ey iman edenler! Şayet Allah’tan sakınırsanız sizin için (hakkı batıldan ayıracak) bir furkan kılar”(Enfal 29) kavli ve
“Ey iman edenler! Allah’tan korkun ve Rasulüne iman edin ki, rahmetinden iki pay versin ve ışığında yürüyebileceğiniz bir nur kılsın”(Hadid 28) kavli gibidir.[22]
Onun manası; “Kim Allah’tan sakınır ve böylece ilim talep ederse, kalbinde onu anlayacak bir nur verir ve onunla hak ile batılı ayırır.” Demektir.
Kurtubi dedi ki; “Allah, kendisinden sakınana ilmi vaad ediyor. Yani kalbinin karşılaştığı şeyi anlayacak bir nur kazanmasıdır. Başında Allah onun kalbine hak ile batılı ayıracak bir nur kılar. Bundandır ki, Allah; “Ey iman edenler! Allah’tan sakınırsanız sizin için (hak ile batılı ayıracak) furkan verir.” Buyurur.[23]
Bu anlayış, Ali Bin Ebu Talib r.a.’in Ebu Cuhayfe’nin sorduğu; “İndinizde (Kur’an dışında) kitap var mı?” sorusuna verdiği cevabında işaret ettiği manadır; “Hayır. Ancak Allah’ın Kitab’ı ve Müslüman kimseye bağışlanan anlayış vardır. Bir de şu sayfadakiler vardır.” Der. Ebu Cuhayfe o sayfalarda ne olduğunu sorunca dedi ki; “Esirler, esirlerin bırakılması ve bir kafir sebebiyle bir müslümanın öldürülemeyeceği hükümleri vardır.”[24]
İşte onlar Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem’in ilim talep eden sahabeleridir. İlim tahsilinde ciddi davranmışlar, onu rivayet etmişler, Allah da onlara anlayış vermiştir. Onlar takvalıların imamlarıdır; “Bizleri takva sahiplerine imam kıl”(Furkan 74)
Her takva sahibi onları imam edinir. Bildiğin gibi takva vaciptir. Böylece onları imam edinmenin vacip olduğunu da bil! Onların yolundan ayak diremek fitne ve mihnetlerin uğrayacağı bir durumdur.
Sufilerin; “Biz Ona katımızdan ilim öğrettik”(Kehf 65) ayetini delil getirmelerine gelince, bu da birkaç açıdan reddedilir;
1- Hızır aleyhisselam kendisine vahyedilen bir peygamberdir. Bu hükme bağlanmış bir meseledir.
O şeriatta olanlar bizim şeriatımız dışındadır. Bizim şeriatımıza gelince; hiç kimse bundan başkasını tercih edemez veya ondan başkasını öğrenemez. Kimse de kendisinin Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem ile beraber, Hızır ile Musa A.s. gibi olduğunu iddia edemez. Bu apaçık küfürdür. Zira Musa A.s. hayatta olsaydı, Muhammed sallallahu aleyhi ve sellem’e uymaktan başka yolu yoktu.
Ebu Derda radıyallahu anh; “Ya âlim ol, ya talebe. Ya ilim sahiplerini sev, veya onlara tâbi ol. Sakın bu dört şeyin dışında olma, yoksa helâk olursun” dedi. Ravi der ki; Hasen radıyallahu anh’a “Dört şeyin dışında olmak nedir” dedim. Hasen; “Bid’atçılıktır”dedi.[25]
Zir bin Hubeyş dedi ki; “Saffan b. Asal el-Muradî radıyallahu anh’e gittim. Bana;
“Ey Zîr! sabahın erken saatında neden geldin?” dedi.
“İlim için geldim!” dedim. Bana;
“Âlim veya telebe ol. Sakın bunların dışında bir şey olma” dedi.[26]
İbn Abbas radıyallahu anhuma şöyle dedi: İlim Allah’ın kitabı, peygamberin sünnetidir. Bu iki şey dışında, kim kendiliğinden bir şey söylerse, söylediğini iyilikleri arasında mı, yoksa kötülükleri arasında mı bulacak bilemiyorum.”[27]
[1] Ebu Nuaym, isnadıyla Hilyetul Evliya(10/14-15)’te zikretti ve dedi ki; “Ahmed Bin Hanbel bu sözü bazı tabiin vasıtasıyla, İsa aleyhisselam’ın sözü olarak zikretti. Bazı raviler bunu Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem’in söylediğini zannettiler ve ona bu isnadı eklediler. Basite aldılar. Bu hadisin bu isnad Ahmed Bin Hanbel’den olmasına ihtimal yoktur.” Elbani Daife(442)’de der ki; “isnadında tanınmayanlar vardır. Bunu hangisinin uydurduğunu bilmiyorum.”
[2] Uydurma hadistir. İbnul Cevzi İlelül Mütenahiye(1/82-83)’te tahric etti. Ne merfuan, ne mevkufen, ne de maktuan sahih değildir. Bkz.: el Huşu ve Eserihi Fi Binail Ümme(s.93-95)
[3] bu batıl itikada sahip olan sufiler, şeyhlerine gassal elindeki meyyit gibi teslim olmayı şart koşmaktadırlar. Hatta yollarının sünnete aykırı olduğu anlatılan sufiler; “Biz bilmeyiz, şeyhimiz cehenneme bile gitse onunla gideriz” diyebilmişlerdir. Bakınız İbni Mesud r.a. böyle bir anlayışa nasıl dikkat çekmiş; “Sizden biriniz dininde bir kimseyi taklid etmesin! Zira o iman etmişse iman etmiş, küfretmişse küfretmiş olur. İlle de birine uyacaksanız ölmüş olan sahabelere uyunuz. Zira hayatta olanın fitneye düşmesinden emin olunamaz.” (Taberani(9/152) ricali sahih ile rivayet etmiştir; Mecmauz Zevaid(1/180) Beyhaki(10/116) Lalkai İtikadı Ehlis Sunne(1/93) İbni Hazm el İhkam(6/255) Hilyetul Evliya(1/136) Safvetus Safve(1/421)
[4] Müfred isimle böyle zikretmek, ümmetin alimlerinin ve Salihlerinin tanımadığı bir bidattir. Bunu Şeyhul İslam İbni Teymiye el Ubudiyet(s.158-159)’da şerh etmiştir.
[5] Bkz.:Abdulfettah el Kadı, Tarihu Mushafı Şerif.
[6] Müslim(3004) Ebu Said el Hudri r.a’den.
[7] Ebu Nuaym, Hilye(1/381)
[8] hadis, şahidleriyle hasendir. Elbani Sahiha(2026) Ebu Davud(ilim 3)
[9] Buhari(6/496-Fethul Bari) İbni Amr r.a.’dan.
[10] Yirmi küsur sahabeden rivayet edilmiş olup sahih ve mütevatirdir. Ahmed(3/37) Edilletu veş Şevahid(s.35) bkz.: erReddul İlmi(1/73)
[11] Bu, hadis ıstılahları ve kaideleri ilminin kurulmuş olmasının meyvesidir. Kim bundan gafil olup, hadisin geçtiği kitabı kaynak göstermekle yetinirse, aslı bırakıp füru ile uğraşmış olur, dikkat oluna! Şerhlerin ve dipnotların çokluğu seni aldatmasın.
[12] Ebu Davud(Salat 254) benzerini Buhari(2/472-Fethul Bari) Cabir r.a.’den.
[13] Tehzibut Tehzib(11/408)
[14] mütevatir hadistir. Tahricini Müjdelenmiş Gariplerin Azığı adlı kitabında yaptım ve şerhettim. Oraya bakınız.
[15] Bkz.:er Reddul İlmi(2/36)
[16] Buhari(10/513, 13/276-Fethul Bari) Müslim(2356)
[17] İbnul Cevzi Telbisu İblis(s.320-341) biraz tasarrufla.
[18] Taberi Tefsiri(3/91)
[19] Hasendir. Bkz.: Buhari(1/37) Bezzar(5/423) Taberani(19/395) Taberani Evsat(3/118) Beyhaki Şuab(7/398) Hennad Zühd(27603) Deylemi(1367) Hilye(5/174) Fethul Bari(1/161) Taglikut Ta’lik(2/78) Hatib Tarih(5/201,9/127) Mecmauz Zevaid(1/128) Elbani Sahiha(342)
[20] Şahidleriyle sahihtir. Bkz.: Elbani Tahricu Ehadisu Müşkiletil Fakr(86)
[21] Hasendir. Bkz. Sahihu Tergib ve Terhib(68)
[22] İbni Kesir Tefsiri(1/344)
[23] Kurtubi(3/406)
[24] Buhari(1/204-Fethul Bari)
[25] İbn Abdilber, Camiu’l-Beyan(1/28)
[26] Heysemi, Mecmauz Zevaid(1/122;Taberani’nin Mucemul Evsat’ından.) isnadında hakkında ihtilaf edilen Hafs bin Süleyman vardır. Lakin aynı manada bir çok sahabeden rivayetler vardır.
[27] İbn Abdilber, Camiu’l-Beyan(2/26)
