İbnu’l-Cevzi rahimehullah, Birru’l-Valideyn kitabında bu konuyla ilgili başlık açmış ve şu rivayetleri zikretmiştir:
13- Abdullah b. Amr radiyallahu
anhuma’dan:
جَاءَ رَجُلٌ إِلَى
النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، فَاسْتَأْذَنَهُ فِي الجِهَادِ، فَقَالَ:
أَحَيٌّ وَالِدَاكَ؟ قَالَ: نَعَمْ، قَالَ: فَفِيهِمَا فَجَاهِدْ
“Bir adam Nebî sallallahu aleyhi ve sellem’e cihad konusunda izin istemek için geldi. Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem:
“Annen baban sağ mı?” buyurdu. O da “Evet” deyince:
“O ikisi hakkında cihad et” buyurdu.[1]
* Ebu Muaz’ın notu: İbn
Hacer rahimehullah Fethu’l-Bari’de şöyle demiştir: “Hadisteki: “O ikisi
hakkında cihad et” sözünün anlamı şudur: Eğer anne baban varsa onlara
iyilik için yaptığın gayretler seni düşmanla savaş için yapılanların ecrine
ulaştırır.”
14- Abdullah b. Amr radiyallahu
anhuma’dan:
جَاءَ
رَجُلٌ إِلَى النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يُبَايِعُهُ، فَقَالَ:
جِئْتُ لِأُبَايِعَكَ عَلَى الْهِجْرَةِ، وَتَرَكْتُ أَبَوَيَّ يَبْكِيَانِ، قَالَ:
فَارْجِعْ إِلَيْهِمَا فَأَضْحِكْهُمَا كَمَا أَبْكَيْتَهُمَا
“Bir adam Nebî sallallahu aleyhi ve sellem’e
biat etmeye geldi ve dedi ki: “Sana hicret üzere biat etmeye geldim ve ana
babamı ağlar halde bıraktım.” Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu
ki:
“Onlara dön ve
ağlattığın gibi onları güldür.”[2]
* Ebu Muaz’ın notu: Anne
babaya itaat ve onlara iyilik etmek, meşru konularda onları razı etmeye
çalışmak Allah Azze ve Celle’ye ibadetten sonra dinin teşvik ettiği en üstün
yakınlıklardandır. Hadisin zahirinden anlaşıldığı üzere burada hicret üzere
biat etmek için gelen kişi, ilim, davet ve cihad merkezi dışında yaşayan
bedevilerden bir müslümandır, anne babası da müslüman bedevilerdendir. Şayet
küfür diyarında yaşayan ve anne babası da kafir olan biri olsaydı, üzerine farz
olan hicret için kafir anne babadan izin almak söz konusu edilmezdi. Burada
müstehap olan hicret için, müslüman anne babadan izin istemek söz konusu edilmiştir. Aksi halde müşriklerin diyarında ikamet etmek hakkındaki tehdit içeren hadislerin bir manası olmazdı. Çünkü müşrik anne babalar, oğullarının müslümanlara katılmalarına ve müşriklere karşı savaşmalarına asla izin vermezlerdi. Yine hadisin zahiri, bu hadisenin hicretin farziyetinin sona ermesinden sonra
meydana geldiğini gösteriyor.
Denildi ki: eğer nafile bir
cihada çıkmak için gelmiş ise anne babasının izni olmadan çıkması caiz
değildir. Ama farz-ı ayn bir cihadda anne babanın iznine gerek yoktur. Anna baba kafir iseler onların ister nafile,
ister farz olsun cihada mani olmaya hakları yoktur. Bu konuda onlara itaat
etmek Allah Teâlâ’ya isyan olur.[3]
15- Ebu Said el-Hudrî radiyallahu
anh dedi ki:
هَاجَرَ
رَجُلٌ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ مِنَ الْيَمَنِ، فَقَالَ
لَهُ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: هَلْ بِالْيَمَنِ أَبَوَاكَ؟
قَالَ: نَعَمْ.
قَالَ لَهُ: أَذِنَا لَكَ؟ فَقَالَ: لَا. فَقَالَ
رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: ارْجِعْ إِلَى أَبَوَيْكَ فَاسْتَأْذِنْهُمَا،
فَإِنْ فَعَلَا، وَإِلَّا فَبِرَّهُمَا
“Bir adam Nebî sallallahu aleyhi ve sellem’e Yemen’den hicret etti. Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem ona:
“Yemende anan baban var mı?” dedi. O da: “Evet” dedi. Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem:
“Onlar sana izin verdiler mi?” buyurdu. Adam:
“Hayır” dedi. Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu ki:
“Ana babana dön ve
onlardan izin iste. Eğer izin verirlerse ne âlâ, aksi halde onlara iyilik et.”[4]
16- İbn Abbas radiyallahu
anhuma’dan:
جَاءَتِ
امْرَأَةٌ، وَمَعَهَا ابْنٌ لَهَا، وَهُوَ يُرِيدُ الْجِهَادَ، وَهِيَ تَمْنَعُهُ،
فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: أَقِمْ عِنْدَهَا، فَإِنَّ
لَكَ مِنَ الْأَجْرِ مِثْلَ الَّذِي تُرِيدُ
“Bir kadın yanında oğluyla geldi. Oğlu cihad
etmek istiyor, kadın ise ona engel oluyordu. Rasûlullah sallallahu aleyhi ve
sellem (kadının oğluna) buyurdu ki:
“Onların yanında kal. Muhakkak
ki sana arzuladığın ecrin aynısı vardır.”[5]
* Ebu Muaz’ın notu: Taberânî
Mu'cemu'l-Kebîr’de şu lafızla rivayet etmiştir:
جَاءَ رَجُلٌ وَأُمُّهُ إِلَى النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ
عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وَهُوَ يُرِيدُ الْجِهَادَ وَأُمُّهُ تَمْنَعُهُ، فَقَالَ
النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ:عِنْدَ أُمِّكَ قَرَّ فَإِنَّ لَكَ
مِنَ الأَجْرِ عِنْدَهَا مِثْلَ مَا لَكَ فِي الْجِهَادِ
“Bir adam ve annesi Nebî sallallahu aleyhi ve sellem’e geldiler. Adam cihad etmek istiyor, annesi onu engelliyordu. Nebî sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu ki:
“Annenin yanında
kal. Muhakkak ki onun yanında senin için cihaddaki ecrin aynısı vardır…”
Devamında münker bir metin vardır.
17- Abdullah b. Amr radiyallahu
anhuma’dan:
جَاءَ
رَجُلٌ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَسْتَأْذِنُهُ فِي
الْجِهَادِ، فَقَالَ: هَلْ مِنْ وَالِدَيْكَ أَحَدٌ حَيٌّ؟ قَالَ: أُمِّي، قَالَ: فَانْطَلِقْ
فَبَرَّهَا، فَأَقْبَلَ يَتَخَلَّلُ الرِّكَابَ، فَقَالَ: إِنَّ رِضَى الرَّبِّ عَزَّ
وَجَلَّ فِي رِضَى الْوَالِدِ، وَسَخَطَ الرَّبِّ فِي سَخَطِ الْوَالِدِ
“Bir adam Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem’e cihad için izin istemek üzere geldi. Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem ona:
“Anne babandan biri sağ mı?” dedi. Adam: “Annem sağ” dedi. Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem:
“Git ona iyilik et” buyurdu. Adam da bineğini
çözmeye yönelince Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu:
“Muhakkak ki Rab Azze ve
Celle’nin rızası anne babanın rızasına bağlıdır.”[6]
* Ebu Muaz’ın notu: Muslim’in
rivayet lafzı şöyledir:
أَقْبَلَ رَجُلٌ إِلَى نَبِيِّ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ
عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَقَالَ أُبَايِعُكَ عَلَى الْهِجْرَةِ وَالْجِهَادِ أَبْتَغِي
الْأَجْرَ مِنْ اللَّهِ قَالَ فَهَلْ مِنْ وَالِدَيْكَ أَحَدٌ حَيٌّ قَالَ نَعَمْ
بَلْ كِلَاهُمَا قَالَ فَتَبْتَغِي الْأَجْرَ مِنْ اللَّهِ قَالَ نَعَمْ قَالَ
فَارْجِعْ إِلَى وَالِدَيْكَ فَأَحْسِنْ صُحْبَتَهُمَا
“Bir adam Nebî sallallahu aleyhi ve sellem’e geldi ve dedi ki: “Sana hicret ve cihad üzere biat ediyorum. Bununla Allah’tan ecir bekliyorum.” Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem:
“Anne babandan biri sağ mı?” buyurdu. Adam: “Evet, ikisi de sağ” dedi. Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu ki:
“Allah’tan ecir mi bekliyorsun?” Adam: “Evet” dedi. Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu ki:
“O
halde dön ve anne babana güzel arkadaşlık et.”
[1] Buhârî
(3004) Muslim (2549)
[2] Sahih. Ebû
Dâvûd (2528) Nesâî (4163) İbn Mâce (2782) Ahmed (6869)
[3] Bkz.:
Begavi Kitabu’s-Siyer Mine’t-Tehzib (
[4] Hasen
ligayrihi. Ahmed (3/75) Ebû Ya'lâ (2/531) Hâkim (2/103) Beyhakî (9/26)
[5] Zayıf. Abdurrazzak
(8/462) Taberânî Mu'cemu'l-Kebîr (11/410) el-Elbani ed-Daife (6243) isnadında
Rişdeyn b. Kureyb zayıftır.
[6] Muslim
(2549)
