Ebu Şame el-Makdisi rahimehullah
şöyle demiştir: “(Görüşle) içtihad etmeye ancak yöneticilerle ilgili hükümlerde
mecbur kalınır. Hâkim (yönetici ve kadı) dışında kimsenin içtihat etmesiyle
ilgili bir delil gelmemiştir. Muaz radiyallahu anh’den gelen;
“Allah’ın kitabında
bulamazsam rasulünün sünnetine bakarım, Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem’in
sünnetinde de bulamazsam görüşümle içtihad ederim”[1] sözüne
gelince, Muaz radiyallahu anh hâkim idi. Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem’in:
“Hakkında bir şey indirilmemiş konularda aranızda görüşümle hükmedeceğim”[2] hadisine
gelince, Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem hâkim (yönetici) idi.
Yine Allah
Teâlâ’nın: “Davud ve Suleyman tarla hakkında hükmettiklerinde…” (Enbiya
78) kavline gelince, her ikisi de yönetici idiler. İçtihat leş hükmündedir.
Sa’lebî ve Şafiî
dediler ki; “Kişi leşi ancak ölecek duruma geldiğinde yiyebilir.”[3] Hâkim
olmayan kişinin görüşü ile içtihat etmesi, evinde oturan kişinin: “Falanın zaruret
halinde leş yemesi caiz oluyorsa bana da caizdir” demesi gibidir.
Yine kişinin
müçtehidin görüşüyle delil getirmesi caiz değildir. Çünkü müçtehit hata da
edebilir, isabet de edebilir. Bir şeyde hata ve isabet ihtimali bulunuyorsa
onun terk edilmesi daha uygundur. Bu tıpkı şüpheli yiyecekleri terk etmenin
daha evlâ olması gibidir.”[4]
[1] Münker. Tayalisi (1452) Ahmed (5/230, 242) Ebû
Dâvûd (3593) Tirmizî (1328) Dârimî (1/6) İbn Sa’d (2/347, 584) Ukayli ed-Duafa
(76-77) hepsi de; Şu’be – Ebu’l-Avn – Muhammed b. Abdillah es-Sekafi – el-Haris
b. Amr – Mugire b. Şube’nin kardeşi – Muaz radiyallahu anh’ın ashabı – Muaz radiyallahu
anh yoluyla rivayet ettiler.
* Ahmed (5/236) Ebû Dâvûd (3592) Tirmizî (1327); Şu’be
– Ebu’l-Avn – el-Haris b. Amr – Muaz radiyallahu anh’ın ashabı yoluyla, Muaz radiyallahu
anh’ı zikretmeksizin rivayet ettiler. El-Haris b. Amr meçhuldür. Bkz.: Mizanu’l-İtidal
(1/349) et-Takrib (1/143) Buhari Tarihu’l-Kebir’de (1/277) dedi ki: “Bu sahih
değildir, bu mürsel yoldan başkasıyla da bilinmemektedir.” Bkz.: Telhisu’l-Habir
(4/182-183) el-Elbani Silsiletu’l-Ahadisi’z-Zaife (881)
[2] Zayıf. Ebû Dâvûd (3585) Darekutni (4580) İbn
Katan Beyanu’l-Vehm (4/520) isnadında Usame b. Zeyd el-Leysi zayıftır.
[3] Bkz.: İ’lamu’l-Muvakki’in
(2/284)
[4] Ebu Şame
el-Makdisi, el-Muhtasaru’l-Muemmel (s.38-39)
