Kitap ve sünnet naslarını
fasit akıllarıyla ve re’yleriyle reddedenlerin durumu İblis’in durumu gibidir. Allah
Teâlâ şöyle buyuruyor:
“Dedi ki: “Sana
emrettiğimde seni secde etmekten alıkoyan nedir?” Dedi ki: “Ben ondan üstünüm. Beni
ateşten, onu ise çamurdan yarattın.” (A’raf 12)
Hasen el-Basri rahimehullah
bu ayet hakkında dedi ki: “İblis burada kıyas yapmıştır. Kıyas yapanların ilki
iblistir.”
Bunu Dârimî Musned’inde,
İbn Cerir et-Taberî Tefsir’inde, Herevî Zemmu’l-Kelam ve Ehlih’te ve İbn
Abdilberr el-Cami’de rivayet etmişlerdir. İbn Kesir rahimehullah Tefsir’inde: “İsnadı
sahihtir” demiştir.
İbn Sirin rahimehullah
dedi ki: “İlk kıyas yapan İblistir. Güneşe ve aya da ancak kıyaslar sebebiyle
ibadet edilmiştir.”
Bunu Dârimî Musned’inde, İbn
Ebî Şeybe el-Musannef’te, Beyhakî el-Medhal’de, İbn Cerir et-Taberî Tefsir’inde,
Ebu İsmail el-Herevi Zemmu’l-Kelam ve Ehlih’te, Hatib el-Bağdadi el-Fakih ve’l-Mutefekkih’te,
İbn Abdilber el-Cami’de, Ebu Arube el-Harrani el-Evail’de, İbn Hazm el-İhkâm Fi
Usuli’l-Ahkâm’da rivayet etmişlerdir. Hafız müfessir İbn Kesir rahimehullah
Tefsir’inde: “İsnadı sahih” demiştir.
Ebu’l-Huseyn Muhammed b.
Ahmed el-Malatî rahimehullah, et-Tenbih ve’r-Reddu Ala Ehli’l-Ehvâ ve’l-Bid’a
kitabında şöyle demiştir: “Allah Azze ve Celle Adem aleyhi's-selâm’ın durumunu
anlattıktan sonra meleklere Adem’e secde etmelerini emretti ve bu haberle bizi,
iblisin nasıl büyüklendiğine dair uyardı. Onun hakkında şekavetin yazılı
olmasından dolayı nasıl kıyas yaptığını bize haber verdi: “Ben ondan üstünüm. Beni
ateşten, onu ise çamurdan yarattın” dedi.”
İbn Teymiyye rahimehullah
Mecmuu’l-Fetava’da dedi ki: “İblis; Allah’a karşı düşmanlık edenlerin, mahlukat
içinde taşkınlık yapanların ve Allah’ın emrine karşı kıyasla itiraz edenlerin
ilkidir. Bu yüzden seleften birisi: “İlk kıyas yapan iblistir” demiştir.
Muhakkak ki Allah ona Adem’e secde etmesini emredince, o “Ben ondan üstünüm”
diyerek secde etmekten yüz çevirmiştir.”
İmam İbnu’l-Kayyım rahimehullah esl-Savaik’te
şöyle demiştir: “Vahye karşı akıl ile itiraz etmek, şeyh Ebu Mürre’nin
(şeytanın) mirasıdır. O, vahye karşı akılla itiraz edenlerin ve onun önüne
geçenlerin ilkidir. Zira Allah ona Adem’e secde etmesini emrettiği zaman O’nun
emrine aklî kıyasla itiraz etmiştir… Kıyas, nassa karşı olursa o bâtıl bir
kıyastır ve ona “İblisçe kıyas” denilir.”
